Kunnen dieren en planten erfgoed zijn? Zijn dat niet altijd stokoude gebouwen of plaatsen? 

Wel neen, dieren en planten kunnen ook erfgoed zijn. En dan hebben we het niet alleen over de Ginkgo Biloba, een boom die er al was tijdens de oertijd of de reuzenschildpad die wel tot 120 jaar oud kan worden. Neen, dan hebben we het over streekeigen dieren- en plantenrassen die erkend werden als erfgoed omdat ze verbonden zijn met het oude landschap en bepaalde streken in ons land. Sommige dierenrassen worden sinds oudsher al gebruikt als hulp in de landbouw en sommige planten hebben zo ook al sinds jaar en dag hun meerwaarde op het boerenhof en in de rest van het landschap. 

Levend erfgoed wordt dus omschreven als het geheel van dieren en planten die behoren tot een bepaald ras dat erkend werd als levend erfgoedras. De oude streekeigen rassen van neerhof- en landbouwdieren in België vormen zo samen het levend erfgoed. Het gaat over de lokale rassen van kippen, kalkoenen, eenden, ganzen, duiven, konijnen, honden, schapen, geiten, varkens, runderen en paarden. Maar ook over de gelderse roos, de notenboom, appelboom, meidoornhaag en ga zo maar door...

 

"Vanaf het moment dat de mens met landbouw begon, heeft hij fokdieren geselecteerd en de productie gestuurd. De selectie op bepaalde kenmerken, zoals vlees- of melkproductie, wolkwaliteit, eigrootte, een goede speurneus of de eigenschap om urenlang ononderbroken te vliegen, zorgde ervoor dat er rassen ontstonden. Vaak was dit een proces van eeuwen, waarbij de raskenmerken zich steeds verder verankerden. Op die manier kreeg iedere streek zijn eigen type van rund, schaap of eend dat het beste aangepast was aan de lokale leefomstandigheden. De oude rassen zijn dan ook diep geworteld in het cultureel-historisch patrimonium van een streek of land. Hun geschiedenis vertelt het verhaal van generaties, waarbij sociale en economische factoren een belangrijke rol speelden. Ontdekkingsreizen, oorlogen, internationale handel en de afbakening van staatsgrenzen bepaalden mee hoe een ras zich kon ontwikkelen. Hoewel veel van de oude rassen ooit behoorden tot een veel grotere, grensoverschrijdende populatie, ontstonden gaandeweg door selectie en kruising overal lokale variëteiten."(bron: SLE)

 

Waarom is nu het thema 'beestig' belangrijk?  Wel... hoeveel kinderen (en soms zelf volwassenen) weten nog wanneer een koe melk geeft? Kennen het verschil tussen hooi en stro? Weten dat er meerdere rassen bestaan van één soort? Kennen de meerwaarde van bomen, planten en hagen voor de biodiversiteit én de boer? En nog een leuke... wie herkent nog de verschillende soorten uitwerpselen van dieren? 

"De huidige ver doorgedreven industrialisatie en specialisatie in de moderne landbouw, zorgt voor een genetische verschraling van onze rassen. De oude rassen passen ook niet meer in deze vorm van landbouw en verdwijnen zo uit het landschap. Slechts enkele gespecialiseerde en hoogproductieve rassen blijven over. Daarnaast drijven diverse 'modetrends' bij de hobbyfokkers heel wat neerhofrassen naar de gevarenzone. Vele oude rassen van landbouw- en neerhofdieren zijn reeds verdwenen, vele andere staan op het punt te verdwijnen. De verscheidenheid verdwijnt omdat de huidige landbouwmethodes hoogproductie ‘gespecialiseerde’ rassen voorschrijven. {…} zoveel mogelijk streekeigen dieren in stand willen houden, is niet alleen uit pure nostalgie. We ook zijn niet blind voor het feit dat de mens, sedert hij landbouw bedrijft, naar optimalisatie streeft. De landbouw zal de oude rassen nooit meer volledig gebruiken. Maar zijn we er van overtuigd dat er nevendoelen kunnen gevonden worden om levend erfgoed in stand te houden. Zo kan het gebruikt worden voor natuurbegrazing of in het toerisme. Kleinschalig kan het in de korte keten een meerwaarde -en in uw tuin!- betekenen. Vanuit het levend erfgoed kan de landbouw eigenschappen die nuttig geacht worden terug integreren in de moderne rassen. En tenslotte zijn deze dieren een onderdeel van onze cultuur en net zoals we andere delen van onze cultuur bewaren voor het nageslacht, moeten we dat ook doen met het levend erfgoed.

Net als historische gebouwen zijn de oude rassen van landbouw- en neerhofdieren monumenten die het verdienen om bewaard en beschermd te worden." (bron: SLE)